ರಾಷ್ಟ್ರ ಗೀತೆಯ ಹಾಡುಪಾಡು

Update: 2016-08-14 12:01 IST

1947ರ ಆಗಸ್ಟ್ 15ರಂದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬಂದಾಗ ಧ್ವಜಾರೋಹಣದ ಆನಂತರ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಅವರು ‘ವಂದೇ ಮಾತರಂ’ ಅನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಗಿ ನುಡಿಸಲಿಲ್ಲ. ‘ಜನಗಣಮನ’ ಆಗ ಇನ್ನೂ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅದು ಆಯ್ಕೆಯಾದುದು 1950ರ ಜನವರಿ 24ರಂದು. ಅದನ್ನು ಸುಭಾಶ್ಚಂದ್ರ ಬೋಸರು ಅನುವಾದಿಸಿ ಐಎನ್‌ಎ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದ ‘ಶುಭ್ ಸುಖ್ ಚೈನ್’ ಅನ್ನು ನುಡಿಸುವಂತೆ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ರಾಮಸಿಂಗ್ ಠಾಕೂರ್ ಅವರನ್ನು ಅವರ ತಂಡವನ್ನು ಕೆಂಪು ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದರು. ‘ಜನಗಣಮನ’ ರವೀಂದ್ರರ ಕೃತಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಸುಭಾಶರ ಮೆಚ್ಚಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ ಯೂ ಆಗಿದೆ.

ಒಬ್ಬನೇ ಕವಿಯ ಹಾಡುಗಳು ಎರಡು ದೇಶಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಗಳಾಗಿರುವುದೇ ವಿಶೇಷ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ ‘ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮಾತಾ’ ಮೇಲೆಯೂ ರವೀಂದ್ರರ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. 1940ರಲ್ಲಿ ರವೀಂದ್ರರೇ ಈ ಗೀತೆಯನ್ನು ಬಂಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರೆಂದೂ, ರವೀಂದ್ರರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಆನಂದ ಸಮರಕೂನ್ ಅದನ್ನು ಸಿಂಹಳಿ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರೆಂದೂ, 1951ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಯಿತೆಂದೂ ಒಂದು ವಾದವಿದೆ.

1911ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 11ರಂದು ಭಾರತದ ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ದರ್ಬಾರ್ ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಠಾಕೂರರ ಮಿತ್ರನಾಗಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸುವ ಗೀತೆಯನ್ನು ಬರೆಯುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ಪತ್ರ ಬರೆದು ಕೋರಿದ್ದ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳ ವಿಭಜನೆಯ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ರವೀಂದ್ರರಿಗೆ ಅದು ಅಪಮಾನವೆನಿಸಿತು. ರವೀಂದ್ರರು ಅದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಚೈತನ್ಯ ತುಂಬುವ ಹೊಸಗೀತೆಯನ್ನು ಬರೆಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವೇ ‘ಜನಗಣಮನ’ ಗೀತೆ. ಅದನ್ನು ಅವರು ಮೊದಲು ಹಾಡಿದ್ದು 1911ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 27ರಂದು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ. ಡಿಸೆಂಬರ್ 26-28ರವರೆಗೆ ನಡೆದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ 26ನೆ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಹಾಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ‘ವಂದೇ ಮಾತರಂ’ ಗೀತೆಯನ್ನು ಹಾಡಿದ ಆನಂತರ, ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಠಾಕೂರರು ತಾವು ಹೊಸದಾಗಿ ರಚಿಸಿ, ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ ‘ಜನಗಣಮನ’ವನ್ನು ಹಾಡಿದರು. ಅವರ ಜೊತೆ ಅವರ ಅಕ್ಕನ ಮಗಳು ಸರಳಾದೇವಿ ಚೌಧುರಾಣಿ ದನಿಗೂಡಿಸಿದ್ದರು. ಆನಂತರ ಸರಳಾದೇವಿಯವರು ತಮ್ಮ ಪತಿ ರಾಮ್ ಭುಜ್ ಚೌಧುರಿಯವರು ವೈಸ್ ರಾಯರನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆದ ‘ಬಾದ್ ಶಾ ಹಮಾರಾ’ ಗೀತೆಯನ್ನೂ ಹಾಡಿದರು. ಮುಂಬೈ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಜನರನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರ ಅಡ್ಡಿಮಾಡಿದಾಗ 1894ರಲ್ಲಿ ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕರು ಗಣೇಶನ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. 1898ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರ ತಿಲಕರ ವಿರುದ್ಧ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಆಪಾದನೆ ಹೊರಿಸಿದಾಗ ರವೀಂದ್ರರು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ತಿಲಕರ ಕಾನೂನು ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದ್ದರು. ರವೀಂದ್ರರು ರಚಿಸಿದ ದೇಶಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳ ಸಂಕಲನ ನೈವೇದ್ಯ(1901). ಇದನ್ನು ಎಂ.ಆರ್.ಸಿ. ನಾಗರಾಜನ್ ಅವರು ಮೂಲ ಬಂಗಾಳಿಯಿಂದ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ (ಕರ್ನಾಟಕ ಅನುವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡಮಿ ಬೆಂಗಳೂರು 2007). ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ನೂರು ದೇಶಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳು ರವೀಂದ್ರರ ಉಜ್ವಲ ಸ್ವಾಭಿಮಾನ, ದೇಶಾಭಿಮಾನಗಳಿಗೆ ನಿದರ್ಶನಗಳಾಗಿವೆ.

ಬಂಕಿಮಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ತಿಲಕರು ಜನಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಮತಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾಳಿ ಮತ್ತು ಗಣೇಶರನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದರು. ಬ್ರಹ್ಮಸಮಾಜದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇದ್ದ ರವೀಂದ್ರರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತಧರ್ಮ ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ಬದಲು ಮತಧರ್ಮ ನಿರಪೇಕ್ಷವಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜನ ಸಮೂಹದ ಮನದ ಅಧಿನಾಯಕನಾಗಿ ಭಾರತದ ಭಾಗ್ಯವಿಧಾತನನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಅರ್ಧಶತಮಾನದಷ್ಟು ಮೊದಲೇ ರವೀಂದ್ರರು ಭವಿಷ್ಯ ಭಾರತವನ್ನು ಮತಧರ್ಮ ನಿರಪೇಕ್ಷ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ದೇಶವಾಗಿ ಕಂಡಿರುವುದು ವಿಶೇಷ.

‘ಭಾರತದ ಉದಯದ ಹಾಡು’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಈ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ಐದು ಭಾಗಗಳಿವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯ ಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ಪದ್ಯವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಯಾಗಿ ಹಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅದರಲ್ಲಿರುವ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ತಿಳಿಯುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಅದನ್ನು ಎಲ್ಲ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಒದಗಿಸಬೇಕು. ನಾಗರಾಜನ್ ಅವರೇ ಈ ಗೀತೆಯನ್ನೂ ಮೂಲ ಬಂಗಾಳಿಯಿಂದ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ರವೀಂದ್ರರ ಕಾವ್ಯಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಿಂದ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅನುವಾದಿಸಿರುವ ಬಿ.ರಾಮನಾಥ ಭಟ್ ಅವರ ‘ರವೀಂದ್ರ ಕಾವ್ಯ ಸಂಚಯ’ (ಗೀತಾ ಬುಕ್ ಹೌಸ್ ಮೈಸೂರು 2014) ದಲ್ಲಿಯೂ ಇದರ ಪೂರ್ಣರೂಪ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ಮತ್ತು ‘ಜನಗಣಮನ- ಒಂದು ಅವಲೋಕನ’ ಎಂಬ ಲೇಖನ ಸೇರಿ ಐದು ಅನುಬಂಧಗಳಿವೆ. ಅವನ್ನೂ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಬೇಕು.

ಇಲ್ಲಿ ಎಂ.ಆರ್.ಸಿ. ನಾಗರಾಜನ್ ಅವರು ಮಾಡಿರುವ ‘ಜನಗಣಮನ’ ಬಂಗಾಳಿ ಮೂಲದ ಅನುವಾದ ಇಲ್ಲಿದೆ

(ಓದುವ ಸೌಲಭ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಪಡಿದೆ):

ಜನಗಣಗಳ ಮನದ ಅಧಿನಾಯಕ ಭಾರತ ಭಾಗ್ಯ ವಿಧಾತನೆ, ನಿನಗೆ ಜಯವಾಗಲಿ.

ಪಂಜಾಬ ಸಿಂಧು ಗುಜರಾತ ಮರಾಠ ದ್ರಾವಿಡ ಉತ್ಕಲ ವಂಗ

ವಿಂಧ್ಯ ಹಿಮಾಚಲ ಯಮುನಾ ಗಂಗಾ ಉಚ್ಚಲ ಜಲಧಿ ತರಂಗ

ನಿನ್ನ ನೆನೆಯುತ ಎಚ್ಚೆತ್ತು, ನಿನ್ನ ಹರಕೆಯ ಬಯಸಿ, ಹಾಡುತಿವೆ ನಿನ್ನ ಜಯಕಥನ.

ಜನಗಣಗಳಿಗೆ ಮಂಗಳ ನೀಡುವ ಭಾರತ ಭಾಗ್ಯವಿಧಾತನೆ, ನಿನಗೆ ಜಯವಾಗಲಿ.