ನದಿ ಜೋಡಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಳಚದಿರಲಿ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯದ ಕೊಂಡಿ

ಪ್ರವಾಹ ನಿಯಂತ್ರಣ, ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಯ ವಿಸ್ತರಣೆ, ಬರಗಾಲವನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಭಾರತದ ನದಿಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಜೋಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಾಗುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಯೋಜನೆಯ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಸರಿಯಾಗಿಯೇ ಇವೆ. ಆದರೆ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ನದಿಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು ಬಹುಕಾಲದ ಕನಸು. ಈ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು 1970 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 2003ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಏನನ್ನೂ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ.

ಭಾರತದ ನದಿಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಜೋಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಹೊಸದೇನಲ್ಲ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನೀರಾವರಿ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಸರ್ ಆರ್ಥರ್ ಥಾಮಸ್ ಕಾಟನ್ ಅವರು 1858ರಲ್ಲಿಯೇ ಇಂತಹ ಯೋಜನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ಪ್ರಸ್ತಾವದ ಹಿಂದೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಜಲ ಸಂಚಾರದ ಉದ್ದೇಶವಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕಾರಣಾಂತರಗಳಿಂದ ಅದು ಕೈಗೂಡದೆ ಹಾಗೆ ಉಳಿಯಿತು. ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ 1970ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನದಿಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಜೋಡಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಎಂ. ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ, ಕೆ.ಎಲ್.ರಾವ್ ಮತ್ತು ಡಿ.ಜೆ. ದಸ್ತೂರ್ ಅವರು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು. 2002ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮುಂದಿನ 12-15 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನದಿ ಜೋಡಣೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಆದೇಶ ನೀಡಿತು. ಸರಕಾರ ಈ ಆದೇಶಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯಪಡೆಯನ್ನು ನೇಮಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು, ಇಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಳು, ಪರಿಸರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ನೀತಿ ನಿರೂಪಕರು ಈ ದೈತ್ಯ ಯೋಜನೆಯ ತಾಂತ್ರಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.

ನದಿಗಳ ಜೋಡಣೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಏನೆಂದರೆ, ನದಿಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ನೀರನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಿ, ಆ ನೀರನ್ನು ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ವಿವಿಧ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಇತರ ಬಳಕೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇನ್ನೂ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ. ಸೀಮಿತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು, ನದಿಗಳ ಜೋಡಣೆ ಒಂದು ಪರಿಹಾರ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ನದಿಗಳ ಜೋಡಣೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರೂ, ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ನೀರು ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಹೂಡಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಇಡೀ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕೆ ನೀರನ್ನು ತಲುಪಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲು ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೀರಿನ ಶೇಖರಣಾ ರಚನೆಯನ್ನು ನವೀಕರಿಸುವ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಗೃಹ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ನೀರಿನ ಅಗತ್ಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಬಹುದು. ನದಿಯ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕದ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಹಲವಾರು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ. ಇದು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಕೆಲವು ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹರಿವುಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ಭೌತಿಕ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಭೌತಿಕ ವರ್ಗಾವಣೆ ಸಾಧ್ಯ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಲ್ಲದೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಊಹೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ನೈಋತ್ಯ ಮಾನ್ಸೂನ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ತೊಂದರೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಸತ್ಯ.

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸುಮಾರು ಶೇ. 90 ನದಿಗಳ ಹರಿವು ಜೂನ್‌ನಿಂದ ನವೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ಮತ್ತು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ನಡುವಿನ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಸುಮಾರು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕನೇ ತಿಂಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಇದುವರೆಗೂ ಮಾನ್ಸೂನ್ ವೇಳೆಯ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನೇ ನಿಭಾಯಿಸಲು ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ನದಿ ಜೋಡಣೆಯಿಂದ ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ ಉಂಟಾಗಬಹುದಾದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿಭಾಯಿಸುವುದು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ನದಿಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಸಾಕಷ್ಟು ನೀರಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವರದಿಯನ್ನು ಐಐಟಿ ಅಧ್ಯಯನ ವರದಿ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಮುಂಬೈ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಚೆನ್ನೈನ ಅಧ್ಯಯನವು, 1901-2004 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದ್ದು, ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹ ಕಡಿಮೆ ಇರುವುದರಿಂದ ನದಿ ಜೋಡಣೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನೀರು ದೊರೆಯಲಾರದು ಎಂಬುದನ್ನು ತನ್ನ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಗೋದಾವರಿ, ಮಹಾನದಿ, ಮಾಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿ, ಮೇಘನಾ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮದ ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ನೀರಿನ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನದಿಯ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ (ಅಂದರೆ, ಪ್ರತಿ ಜಲಾನಯನದಲ್ಲಿ ಶೇ. 10ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು) ಮಳೆಯ ಗಮನಾರ್ಹ ಕುಸಿತವನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಘಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ನದಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳು.

ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮಳೆಯ ಕೊರತೆಯಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದೆ. ನದಿಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು, ಜಲಾಶಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲುವೆಗಳ ಜಾಲವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಾಗ ಪರಿಸರ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ. ನದಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಹವಾಮಾನ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಅದನ್ನು ಮರು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಮರುಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜಲ ನೀತಿ (2012)ಯು ನೀರನ್ನು ಆರ್ಥಿಕ ಸರಕು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಮಾನವ ಅಗತ್ಯದ ಮೂಲಭೂತ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮತ್ತು ಜಲಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಈ ನೀತಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ನದಿ ಜೋಡಣೆಯಿಂದಾಗುವ ಪರಿಸರ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ನೀರಿನ ಅಂತರ ಜಲಾನಯನ ವರ್ಗಾವಣೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದು ನೀತಿಯ ಸಾರ. ಅಂದರೆ ನೀತಿಯು ಪರಿಸರದ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಅಂಶ.

ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ನದಿಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವಿದೆ. ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 16 ಪ್ರಮುಖ ನದಿ ಸಂಪರ್ಕಗಳೊಂದಿಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಜಲ ಗ್ರಿಡ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಗವು ಗೋದಾವರಿ ಮತ್ತು ಮಹಾನದಿಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನೀರನ್ನು ಕೃಷ್ಣ, ಕಾವೇರಿ, ಪೆನ್ನಾರ್ ಮತ್ತು ವೈಗೈ ನದಿಗಳಿಗೆ ತಿರುಗಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಭಾರತದ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ ಭಾಗವು 16 ಪ್ರಮುಖ ಕಾಲುವೆಗಳು ಮತ್ತು 4 ಉಪ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. (1) ಮಹಾನದಿ-ಗೋದಾವರಿ-ಕೃಷ್ಣ-ಕಾವೇರಿ-ವೈಗೈ ನದಿಗಳ ಜಾಲ. (2) ಪಶ್ಚಿಮವಾಗಿ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳ ಜಾಲವು ತಾಪಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಬಾಂಬೆಯ ಉತ್ತರದ ನಡುವೆ ಇದೆ. (3) ಪರ್ಬತಿ-ಕಲಿಸಿಂಧ್-ಚಂಬಲ್ ಮತ್ತು ಕೆನ್-ಬೆಟ್ವಾ ನದಿಗಳ ಜಾಲ ಮತ್ತು (4) ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ಕೆಲವು ನದಿಗಳಲ್ಲಿನ ಹರಿವನ್ನು ದೇಶದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸುವುದು. ಭಾರತದಂತಹ ದೇಶದಲ್ಲಿ ನದಿಗಳ ಜೋಡಣೆ ಯೋಜನೆಯು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಾಗಿದೆ. ಬರ, ಪ್ರವಾಹ, ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಮುಂತಾದ ಜಲಸಂಬಂಧಿತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಇದು ಒಂದು ಅವಕಾಶ ಎನ್ನಬಹುದು. ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು, ಜಲಾಶಯ, ಬ್ಯಾರೇಜ್, ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲುವೆಗಳ ಜಾಲವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ನದಿಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಯ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವಿದೆ. ನದಿಗಳ ಜೋಡಣೆ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಗೆ ಖಂಡಿತಾ ಉತ್ತಮ ಪರಿಹಾರವಾಗಿದೆ.

ಆದರೆ ಪರಿಸರ ಅಥವಾ ಜಲಚರಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯಾಗದಂತೆ ಜಾರಿಗೆ ತರುವಲ್ಲಿ ತೊಡಕುಗಳಿವೆ. ನದಿ ಜೋಡಣೆ ಯೋಜನೆಯು ಪರಿಸರ, ಆರ್ಥಿಕ, ಕಾನೂನು, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬಹುಮುಖಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿನಾಶಕಾರಿ ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗದ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಸಂಭಾವ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಸೇರುವ ನೀರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದರೂ, ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ನೀರು ವ್ಯರ್ಥವಲ್ಲ ಎಂದು ಜಲ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಸರವಾದಿಗಳು ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಮುದ್ರಗಳು ಜಲಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂಪರ್ಕವೇ ಕಡಿತಗೊಂಡಾಗ, ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಸಾಗರಗಳ ಪರಿಸರ ಸಮತೋಲನಕ್ಕೆ ತೊಂದರೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಶುಷ್ಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಶೇ. 85 ಶುದ್ಧ ನೀರಿನ ಹರಿವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ಮತ್ತು ಗಂಗಾನದಿಯಿಂದ ನೀರನ್ನು ತಿರುಗಿಸುವುದು ಪರಿಸರ ವಿಪತ್ತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಸರ ತಜ್ಞರು ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ಯೋಜನೆಯು ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು, ಕಾಲುವೆಗಳು, ಸುರಂಗಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮುಂತಾದ ಭಾರೀ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಇಂತಹ ಭಾರೀ ವೆಚ್ಚದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತೆ ಭಾರತವು ಸಾಲದ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ನರಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದು ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬೃಹತ್ ತಿರುವಿನಿಂದಾಗುವ ಅರಣ್ಯನಾಶ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಸವೆತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ನದಿ ಜೋಡಣೆಯಿಂದ ಭೂ ಭಾಗದ ನಾಶವೂ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೆನ್-ಬೆಟ್ವಾ ನದಿ ಜೋಡಣೆ ಯೋಜನೆಯು 4,100 ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಅರಣ್ಯ ಭೂಮಿ ಅಥವಾ ಪನ್ನಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನದ ಶೇ. 8ರಷ್ಟು ಭೂಮಿ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕುತ್ತದೆ. ನದಿ ಜೋಡಣೆಯಿಂದ ಸಂಭಾವ್ಯ ಭೂ ಕೊರೆತ, ಲವಣಾಂಶದ ಒಳಹರಿವು, ಮಾಲಿನ್ಯದ ಸಾಂಧ್ರತೆ ಮತ್ತು ಜಲಾಶಯಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿದ ಮಿಥೇನ್ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಇತರ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಣಾಮಗಳಾಗಿವೆ.

ನದಿ ಜೋಡಣೆಯು ಕೆಸರಿನ ಹೊರೆ, ನದಿಗಳ ಭೌತಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಮತ್ತು ನದಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಡೆಲ್ಟಾದ ಆಕಾರದ ಭೌತಿಕ ಮತ್ತು ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತರಬಹುದು ಎಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ನದಿ ಜೋಡಣೆಯಿಂದ ಜನವಸತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪುನರ್ವಸತಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸುಲಭದ ಕಾರ್ಯವಲ್ಲ. ಮೂಲ ಪುನರ್ವಸತಿ ನಾಶದ ಜೊತೆಗೆ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಯೇತರ ಭೂಮಿಯ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶಗಳು ನಾಶ ಹೊಂದುತ್ತವೆ. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯದ ಬಲವಂತದ ಪುನರ್ವಸತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಶಾಂತಿ, ಮಾನಸಿಕ ಹಾನಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಕೀಯತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯೂ ಇದೆ.

ಅಲ್ಲದೆ ನದಿಗಳ ಜೋಡಣೆಯು ಜಲಚರ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯತಾ ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಜೀವವೈವಿಧ್ಯತಾ ನಷ್ಟವನ್ನು ಕೋಟಿ ಕೋಟಿ ಹಣದಿಂದ ತುಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾದೀತೇ? ಇಂತಹ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಮುನ್ನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಪೂರಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.