ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಮೀಸಲಾತಿಗಿರುವ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ?

ಭಾಗ-  2

5. ಸಂವಿಧಾನದ ಆಶಯಗಳ ಈಡೇರಿಕೆ

ಸಂವಿಧಾನವು ಕೇವಲ ರಾಜಕೀಯ ಸಮಾನತೆಯಲ್ಲದೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮಾನತೆಯನ್ನೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಖಾಸಗಿ ವಲಯವು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಇಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಂವಿಧಾನದ ವಿಶಾಲ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸುವಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ.

ವಿಶ್ವದ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳು, ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ತಾರತಮ್ಯ ಅಂದರೆ ಅಫರ್ಮೇಟಿವ್ ಆ್ಯಕ್ಷನ್ ಅಥವಾ ಸಮಾನ ಉದ್ಯೋಗ ಅವಕಾಶದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಇವುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಾರತದ ಮೀಸಲಾತಿ ಪದ್ಧತಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಸಮಾಜದ ವಿವಿಧ ವರ್ಗಗಳ ನಡುವೆ ಸಮಾನತೆಯ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ತಾರತಮ್ಯ ನೀತಿಗಳು ಜನಾಂಗೀಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಾರತಮ್ಯವನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಕಡ್ಡಾಯ ಕೋಟಾ ಬದಲು, ನೇಮಕಾತಿ ಮತ್ತು ಭಡ್ತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಳಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲು ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ನಂತರ, ‘ಉದ್ಯೋಗ ಸಮಾನತೆ ಕಾಯ್ದೆ’ಯ ಮೂಲಕ ಖಾಸಗಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಗುರಿಗಳನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಮಲೇಶ್ಯದಲ್ಲಿ ‘ಬುಮಿಪುತ್ರಾ’ ಅಂದರೆ ಮಲಯ ಜನಾಂಗದವರ ಪರ ನೀತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಸಬಲೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿಯೂ ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ಅಂತರ್‌ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿಯೂ ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ನೀತಿಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಯಶಸ್ಸು ಮತ್ತು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹತೆ ನೀತಿಯ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಅನುಷ್ಠಾನದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ಜಾರಿಯು ಸಂಕೀರ್ಣ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಸಂವಿಧಾನದ 15 ಮತ್ತು 16 ವಿಧಿಗಳು ‘ಸರಕಾರ’ಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾತಿ ಕಲ್ಪಿಸಲು ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ‘ಸರಕಾರದ’ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಪ್ರಚಲಿತ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ.

2005ರಲ್ಲಿ 93ನೇ ಸಂವಿಧಾನ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮೂಲಕ ಆರ್ಟಿಕಲ್ 15(5) ಸೇರಿಸಿ, ಖಾಸಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಖಾಸಗಿ ಉದ್ಯೋಗಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇಂತಹ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಅವಕಾಶ ಪ್ರಸ್ತುತ ಇಲ್ಲ.

ಸಂವಿಧಾನದ 19(1)(ಜಿ) ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ-ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಕಡ್ಡಾಯ ಮೀಸಲಾತಿ ಹೇರುವುದು ಈ ಹಕ್ಕಿನ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಬಹುದು ಎಂಬ ವಾದವಿದೆ.

ಆದರೆ, 19(6) ವಿಧಿಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಹಕ್ಕಿನ ಮೇಲೆ ಸಮಂಜಸವಾದ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೇರಲು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯವು ಈ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವುದೇ ಎಂಬುದು ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆ.

ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿನ ಖಾಸಗಿ ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯರಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಮಾಣದ ಮೀಸಲಾತಿ ಕಲ್ಪಿಸಲು ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿವೆ. ಆದರೆ, ಇಂತಹ ಕಾನೂನುಗಳು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಿನ್ನಡೆಯೂ ಆಗಿದೆ.

ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸದ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಝಾದ್ ಅವರು ‘ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳು, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾತಿ ಕಾಯ್ದೆ 2024’ ಎಂಬ ಖಾಸಗಿ ಸದಸ್ಯ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಮಸೂದೆ 20ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನೌಕರರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸರಕಾರಿ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ಪಡೆಯದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೂ ಮೀಸಲಾತಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿತ್ತು. ಇದು ಸಂವಿಧಾನದ 16(4) ಮತ್ತು 16(4ಎ) ವಿಧಿಗಳ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕೋರಿತ್ತು.

ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ವಿಷಯವು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮತ್ತು ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಬೆಂಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಪಕ್ಷಗಳು, ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ಜಾರಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿವೆ.

ಆದರೆ, ಖಾಸಗಿ ವಲಯವು ಇದನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟ CII, FICCI, ASSOCHAMನಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕಡ್ಡಾಯ ಮೀಸಲಾತಿ ಮೆರಿಟ್ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ, ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಲು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕತೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತರುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತವೆ.

ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಡ್ಡಾಯ ನಿಯಮಗಳ ಬದಲು, ಕೌಶಲ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತ ವೈವಿಧ್ಯತಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಒಲವು ತೋರುತ್ತವೆ.

ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಅಗತ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಸರಕಾರಗಳು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಲುವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿವೆ.

ಯುಪಿಎ ಸರಕಾರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಗುಂಪು ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬರದಿರುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಯ ಚರ್ಚೆಗಳು ಈ ಸಂಕೀರ್ಣ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ವಲಯದ ಲಾಬಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಾಳಜಿಗಳು ಸರಕಾರಗಳ ನೀತಿ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ.

ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ 2023-24ರ ಪ್ರಕಾರ, 2036 ರವರೆಗೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಸುಮಾರು ಎಂಭತ್ತು ಲಕ್ಷ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಈ ಬೃಹತ್ ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿ ಅಗತ್ಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಮಹತ್ವ ಹೆಚ್ಚಿದೆ, ಇದು ಮೀಸಲಾತಿ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ಜಾರಿಯು ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾನೂನು ಮಾನ್ಯತೆ, ಅನುಷ್ಠಾನದ ವಿಧಾನ, ಅರ್ಹತಾ ಮಾನದಂಡಗಳು, ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ‘ಮೆರಿಟ್’ ಮೇಲೆ ಸಂಭವನೀಯ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ.

ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣದ ಉದ್ಯಮಗಳ (SMEs) ಮೇಲೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮವನ್ನೂ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕಿದೆ.

ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಹೋರಾಟದ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ, ಅವಕಾಶಗಳ ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ಸಬಲೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೂ ಇದರ ಜಾರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗಂಭೀರ ಕಾನೂನು, ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸವಾಲುಗಳಿವೆ.

ಅಂತರ್‌ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅನುಭವಗಳು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಬಹುದಾ ದರೂ, ಭಾರತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯ. ಶಿಕ್ಷಣ, ಕೌಶಲ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯಂತಹ ಪೂರಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಕಡ್ಡಾಯ ಕಾನೂನು ಈಗ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈವಿಧ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ನ್ಯಾಯಯುತ ಮತ್ತು ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಭಾರತವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ನಿರಂತರ ಸಂವಾದ, ಸಹಕಾರ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಪಾಲುದಾರರಿಂದ ಬದ್ಧತೆ ಅಗತ್ಯ.