ಪೊಕ್ಸೊ ಕಾಯ್ದೆಗೆ 10 ವರ್ಷ: ನ್ಯಾಯ ವಿಳಂಬಕ್ಕಿವೆ ಹಲವು ಕಾರಣಗಳು

ಸಾಕಷ್ಟು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಪೊಕ್ಸೊ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಸರಕಾರಿ ವೈದ್ಯರಂತಹ ಪರಿಣಿತ ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ವರ್ಚುವಲ್ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಫೋರೆನ್ಸಿಕ್ ವರದಿಗಳ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸಲ್ಲಿಕೆಯು ಸಾಕ್ಷದ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಆಗುವ ವಿಳಂಬ ತಡೆಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಗುವುದು. ಪೊಕ್ಸೊ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 40ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ವ್ಯಯವಾಗುವುದು ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿಯೇ.

ಲೈಂಗಿಕ ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಅಪರಾಧ ಮತ್ತು ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳಿಂದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 2012ರ ನವೆಂಬರ್ 14ರಂದು ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದ ಮಕ್ಕಳ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾಯ್ದೆ (ಪೊಕ್ಸೊ) ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು. ಈ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ಹತ್ತು ವರ್ಷ ತುಂಬಿದಂತಾಗಿದೆ. ಲೈಂಗಿಕ ದೌರ್ಜನ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಮಕ್ಕಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೆಚ್ಚು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸಿಗುವಂತಾಗಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶದ ಈ ಕಾನೂನು, ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ಸಮಯ ಮಿತಿಯೊಳಗೆ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕಳೆದ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ? 28 ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ 2,30,730 ಪೊಕ್ಸೊ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಅಧ್ಯಯನವೊಂದು ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಅದು ಈ ಕುರಿತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ.

ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪೊಕ್ಸೊ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಕ್ಕಳ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಹಲವು ಸೆಕ್ಷನ್‌ಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೆಕ್ಷನ್ 4, ಸೆಕ್ಷನ್ 5, ಸೆಕ್ಷನ್ 6, ಸೆಕ್ಷನ್ 9, ಸೆಕ್ಷನ್ 15 ಮತ್ತು ಸೆಕ್ಷನ್ 15 ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮತ್ತು ಸೆಕ್ಷನ್ 42ರ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಲೈಂಗಿಕ ದುರುಪಯೋಗದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲು, ಅತ್ಯಾಚಾರದಂತಹ ಲೈಂಗಿಕ ಹಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಮರಣ ದಂಡನೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ವಿಕೋಪಗಳು ಮತ್ತು ವಿಪತ್ತುಗಳ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸೆಕ್ಷನ್ 9ರಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ತರಲಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಾಚಾರದಂತಹ ಲೈಂಗಿಕ ಹಲ್ಲೆ, ಅಪರಾಧ ಕೃತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಅವಧಿಪೂರ್ವವಾಗಿ ಲೈಂಗಿಕ ಪಕ್ವತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರಾಸಾಯನಿಕ ಅಥವಾ ಹಾರ್ಮೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಾದರೂ ನೀಡುವುದನ್ನೂ ಇದು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿದೆ. ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಅಶ್ಲೀಲತೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸುವುದು ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾಯ್ದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅಪರಾಧವನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡುವಾಗ ಮಗುವಿನ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಮಗುವಿನ ವಾಸಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಹಿಳಾ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ದಾಖಲಿಸಬೇಕು. ಮಗುವಿನ ಹೇಳಿಕೆ ದಾಖಲಿಸಬೇಕಾದ ಅಧಿಕಾರಿ ಸಮವಸ್ತ್ರ ಧರಿಸಬಾರದು. ಮಗುವಿನ ಗುರುತು ಬಹಿರಂಗವಾಗದಂತೆ ಅಧಿಕಾರಿ ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಮಗುವಿನ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಮಗುವಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಇರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಬೇಕು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅವರ ಪೋಷಕರು. ಮಗುವಿನ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಡಿಯೊ-ವೀಡಿಯೊ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ದಾಖಲಿಸಬೇಕು. 16ರಿಂದ 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರ ಮೇಲೆ ಲೈಂಗಿಕ ದೌರ್ಜನ್ಯ ನಡೆಸಿದರೆ ಕನಿಷ್ಠ 10 ವರ್ಷಗಳ ಸೆರೆವಾಸವು ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ದಂಡಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದು. 16 ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳ ಮೇಲೆ ಲೈಂಗಿಕ ದೌರ್ಜನ್ಯ ನಡೆಸಿದರೆ ಕನಿಷ್ಠ 20 ವರ್ಷಗಳ ಸೆರೆವಾಸ, ಜೀವನದ ಉಳಿದ ಅವಧಿಗೆ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ದಂಡಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದು.

ಐಪಿಸಿಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 354 ಮತ್ತು ಪೊಕ್ಸೊ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 8 ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಸೆಕ್ಷನ್‌ಗಳು ಜಾಮೀನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅದರ ಹೊರತಾಗಿ ಪೊಕ್ಸೊ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ದಾಖಲಿಸಲಾದ ಎಫ್‌ಐಆರ್ ಅನ್ನು ರಾಜಿ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿದೆ. ಆದರೆ ತಡವಾಗುವ ಮೊದಲು ಎಫ್‌ಐಆರ್ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವಿವೇಚನಾ ಅಧಿಕಾರವಾಗಿದೆ. ದಂಡ ವಿಧಿಸುವ ಮತ್ತು ಎಫ್‌ಐಆರ್ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಇದೆ.

ಈಗಿನ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ, 2020ರಲ್ಲಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಿದ ಎಲ್ಲಾ ಪೊಕ್ಸೊ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಶೇ. 58 ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿದೆ. ದಿಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಪ್ರಕರಣಗಳು ವಿಲೇವಾರಿಯಾಗುವ ಮೊದಲು ಸರಾಸರಿ ಮೂರೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶವು ಸುಮಾರು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಪೊಕ್ಸೊ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಲು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನವು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದೆ.

ಸುದೀರ್ಘ ವಿಚಾರಣೆಗಳು ಆರೋಪಿ ಮತ್ತು ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಮೇಲೆ ಹಾನಿಕಾರಕ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನ್ಯಾಯದ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕಾನೂನು ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿರುವ ಭಯವು ಸಂತ್ರಸ್ತ ಮಗು ಮತ್ತು ಪೋಷಕರನ್ನು ಅಂತಹ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಸಹವಾಸವೇ ಬೇಡ ಎಂಬ ಭಾವನೆಗೆ ತಳ್ಳಲೂಬಹುದು ಎಂಬ ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ದೂರು ದಾಖಲಿಸಿದರೂ, ವಿಳಂಬವು ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸದಿರಲು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಆ್ಯಂಡ್ ಲಾ ನಡೆಸಿದ 2017ರ ಅಧ್ಯಯನವು, ಅಸ್ಸಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಮಾಹಿತಿ ವರದಿಯ ವಸತಿ ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಗಳ ದಾಖಲಾತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಕರಣ ಪ್ರತಿಕೂಲವಾದುದರ ಸಮಸ್ಯೆ ಸಂತ್ರಸ್ತ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕಾಡುವಂತಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ.

ಸಂತ್ರಸ್ತರು ಮಕ್ಕಳಾಗಿದ್ದರೆ ನ್ಯಾಯ ವಿಳಂಬವು ಸಮಸ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರುವ ವಿಳಂಬವು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಮೀರಿರಬಹುದಾದ ಸಾಧ್ಯತೆಯೂ ಇದೆಯೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಕೋರ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ದೂಷಿಸುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಪರಿಣತರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ..

ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಇತರ ತ್ವರಿತ ಗತಿಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಂತೆಯೇ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಹಲವು ಮಿತಿಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಈಗಾಗಲೇ ಅಧಿಕ ಹೊರೆಯಿರುವ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ರೂಪಿಸದೆ ಕೇವಲ ಕಾನೂನನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದು ಅದರ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ವಿಚಾರಣೆಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಸಮಯಾವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಸುವಾಗ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಅಲ್ಲಿಯೂ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತವೆ. ವಿಳಂಬ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಅವು ಹೊರತಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಸಂಕೀರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ರಾಜ್ಯ ಸರಕಾರಗಳು, ತನಿಖಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ವಿಧಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳು, ವಿಶೇಷ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಭಿಯೋಜಕರು ಎಲ್ಲರೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

2020ರಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪೊಕ್ಸೊ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ತನಿಖೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಆರು ತಿಂಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ವಿಧಿವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳಿಂದ ವರದಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿನ ವಿಳಂಬವು ಕೂಡ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯವಾಗಲು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ಸಾಕಷ್ಟು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಪೊಕ್ಸೊ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಸರಕಾರಿ ವೈದ್ಯರಂತಹ ಪರಿಣಿತ ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ವರ್ಚುವಲ್ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಫೋರೆನ್ಸಿಕ್ ವರದಿಗಳ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸಲ್ಲಿಕೆಯು ಸಾಕ್ಷದ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಆಗುವ ವಿಳಂಬ ತಡೆಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಗುವುದು. ಪೊಕ್ಸೊ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 40ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ವ್ಯಯವಾಗುವುದು ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿಯೇ.

ನ್ಯಾಯದಾನಕ್ಕೆ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಕಾಲಮಿತಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದರೂ, ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಸುಧಾರಣೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದು ದೂರದ ಮಾತು.

(ಆಧಾರ: scroll.in)