ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ದಹನ ಅನಿವಾರ್ಯವೇ?

ಭಾಗ -2

ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ದಹನದಿಂದ ಆಗಿರುವ ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು ಎಲ್ಲರ ಹೊಣೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಆಗುವ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವ ಹಾಗೂ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಆಗಲೇಬೇಕಿದೆ.  ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಸಂಪನ್ಮೂಲವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಅಗತ್ಯ ಇದೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳು ಕಾರ್ಬನ್‌ನ ಸಮೃದ್ಧ ಜೀವರಾಶಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಕೃಷಿಯ ಯಾಂತ್ರೀಕರಣದ ಕಾರಣದಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಬೆಳೆಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ಪ್ರಮಾಣವು ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಈ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಸಂಪನ್ಮೂಲವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿಕೊಂಡರೆ ರೈತರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಲಾಭ ಸಿಗಲಿದೆ.

ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಪಶು ಆಹಾರವಾಗಿ, ಗುಡಿಸಲು ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಮನೆಗಳ ಛಾವಣಿಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ದೇಶೀಯ ಅಡುಗೆಗೆ ಇಂಧನವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಪರೂಪದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಜ್ಯದ ತಿರುಳು, ಸಿಪ್ಪೆ, ಹೊಟ್ಟು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ಜೈವಿಕ ಅನಿಲ ಉತ್ಪಾದನೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತಹ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಪ್ರಮಾಣ ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯದ ಸುಸ್ಥಿರ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಅನೇಕ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳು ಹೀಗಿವೆ.

1. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಮಣ್ಣಿನೊಳಗೆ ಸೇರಿಸುವುದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಮಣ್ಣಿನ ಫಲವತ್ತತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣು ಸಾವಯವ ಅಂಶವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಒಣಹುಲ್ಲಿನ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಅದರ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಮಣ್ಣಿನ ಇಂಗಾಲದ ಅಂಶವನ್ನು ಸುಮಾರು ಶೇ. 14-29ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳಾದ ಬೆಳೆಯ ಕಡ್ಡಿಗಳು ಸಸ್ಯಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಪ್ರಮುಖ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳಾದ ಸಾರಜನಕ, ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಪೊಟ್ಯಾಷಿಯಂನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿನ ಭತ್ತದ ಹುಲ್ಲು ಸರಾಸರಿ ಶೇ. 0.61  ಸಾರಜನಕ, ಶೇ. 0.18 ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಶೇ. 1.38 ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಂ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೆಲ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ದೃಢಪಡಿಸಿವೆ. 

ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿನೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದಾಗ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿ ಗಳನ್ನು ಬೆರೆಸಬಹುದು. ‘ಅರೊಟೊಬ್ಯಾಕ್ಟರ್ ಕ್ರೊಕೊಕಮ್’ ಅಥವಾ ‘ಸ್ಯಾಕ್ರೊಮೈಸಸ್ ಸೆರೆವಿಸಿಯೆ’ಯಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿ ಗಳು ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ‘ಅಜೋಸ್ಪಿರಿಲಮ್ ಬ್ರೆಸಿಲೆನ್ಸ್’ ಮತ್ತು ‘ಬ್ಯಾಸಿಲಸ್ ಮೆಗಟೇರಿಯಮ್’ ಅನ್ನು ಭತ್ತದ ಒಣ ಹುಲ್ಲಿನೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದಾಗ ಒಣಹುಲ್ಲಿನ ಕಚ್ಚಾ ಪ್ರೊಟೀನ್‌ಅಂಶ ಶೇ. 13.71 ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ.

2. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಗಮನಾರ್ಹ ತಂತ್ರವೆಂದರೆ ಕಾಂಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಕಾಂಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಸಾರಜನಕ (ಶೇ.2), ರಂಜಕ (ಶೇ. 1.5) ಮತ್ತು ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಂ (ಶೇ. 1.4-1.6) ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪೋಷಕಾಂಶ ಸಮೃದ್ಧ ಪದಾರ್ಥವನ್ನು (ಕಾಂಪೋಸ್ಟ್) ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿ ಗೊಬ್ಬರವು ಪೋಷಕಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಬೆಳೆ ಇಳುವರಿಯನ್ನು ಸುಮಾರು ಶೇ. 4-9ರಷ್ಟು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಎರೆಹುಳಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ವರ್ಮಿಕಾಂಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮಣ್ಣಿನ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. 

ವರ್ಮಿಕಾಂಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಎರೆಹುಳಗಳು ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಜೀವಿಗಳನ್ನು ಜೈವಿಕವಾಗಿ ಆ್ಯಕ್ಸಿಡೀಕರಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯದಲ್ಲಿನ ಸಾವಯವ ವಸ್ತುವನ್ನು ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸಬಹುದು. ವರ್ಮಿಕಾಂಪೋಸ್ಟ್ ಒಂದು ಸ್ಥಿರವಾದ ಮತ್ತು ನುಣ್ಣಗೆ ವಿಂಗಡಿಸಲಾದ ವಸ್ತುವಾಗಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸರಂಧ್ರತೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ನೀರನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಸಸ್ಯಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತ್ಯಾಜ್ಯ ಕಾಂಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಎರಡು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರೆಹುಳಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತಲಾಧಾರವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಜೈವಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗೋಧಿ, ರಾಗಿ, ಕಬ್ಬು ಮತ್ತು ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳ ಉಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಸುವಿನ ಸೆಗಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದಾಗ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವರ್ಮಿಕಾಂಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. 

3. ಪೈರೋಲಿಸಿಸ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಬೆಳೆ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ‘ಬಯೋಚಾರ್’ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಮತ್ತೊಂದು ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಬಯೋಚಾರ್ ನುಣ್ಣಗೆ ವಿಭಜಿತ ಇಂಗಾಲ ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಸರಂಧ್ರ ವಸ್ತುವಾಗಿದ್ದು, ಜೀವರಾಸಾಯನಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಜೀವರಾಸಾಯನಿಕವನ್ನು ಒಳಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸುಮಾರು 350-700 ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್ ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಮ್ಲಜನಕ ರಹಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿನ ಇಂಗಾಲದ ಅಂಶವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಮತ್ತು ವಾತಾವರಣದ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್‌ನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಮಣ್ಣಿನ ಸೀಕ್ವೆಸ್ಟ್ರೇಶನ್ ಮತ್ತು ಕಂಡೀಷನಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಬಯೋಚಾರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು.

4. ಬೆಳೆಗಳ ಉಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಶುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುವುದು ಮತ್ತೊಂದು ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಮೌಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ರಾಗಿ, ಭತ್ತ, ಗೋಧಿ, ರಾಗಿ, ಜೋಳ ಮುಂತಾದ ಬೆಳೆಗಳ ಉಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಶು ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಸುಮಾರು ಶೇ. 7 ಭತ್ತದ ಹುಲ್ಲು ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ಶೇ. 45 ಗೋಧಿ ಹುಲ್ಲು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಗಳ ಉಳಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇವಾಗಿ ಬಳಸುವುದು ಸಮರ್ಥನೀಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾದ ತಂತ್ರವಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸಿದರೆ, ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ದಹನವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ತಗ್ಗಿಸಬಹುದು.

5. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಜೈವಿಕ ಇಂಧನ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಬೆಳವಣಿಗೆ. ಭತ್ತ ಮತ್ತು ಗೋಧಿ ತೌಡು(ಸಿಪ್ಪೆ), ಅಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳದ ತೆನೆಯ ಉಳಿಕೆ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಜೈವಿಕ ಇಂಧನವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಆಧಾರಿತ ಶಕ್ತಿಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳ ಉಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಜೈವಿಕ ಇಂಧನವಾಗಿ ಬಳಸಲು ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಬೆಳೆ ಉಳಿಕೆ ಸುಡುವಿಕೆಯಿಂದ ವಿಷಕಾರಿ ಅನಿಲಗಳ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ತಡೆಯುವುದು ಮತ್ತು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಶುದ್ಧವಾದ ಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಪರಿಸರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ಈ ತಂತ್ರದ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ಇಂಧನವು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಜೈವಿಕ ಇಂಧನ ತಯಾರಿಸಿ ಸ್ಥಳೀಯ ವಾಹನಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಇಂಧನ ಖರೀದಿ ಮತ್ತು ಸಾಗಣೆ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕಬಹುದು. 

ಜೈವಿಕ ಇಂಧನಗಳು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಕಡಿಮೆ ಇಂಗಾಲದ ಹೆಜ್ಜೆಗುರುತಿನಿಂದಾಗಿ ಜಾಗತಿಕ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ಮೊದಲ ತಲೆಮಾರಿನ ಜೈವಿಕ ಇಂಧನವು ಆಹಾರ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಲಿಗ್ನೋಸೆಲ್ಯುಲೋಸಿಕ್ ಜೀವರಾಶಿ ಈಗ ಜೈವಿಕ ಇಂಧನ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಸಂಭಾವ್ಯ ಫೀಡ್‌ಸ್ಟಾಕ್‌ಗಳಾಗಿ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಫೀಡ್‌ಸ್ಟಾಕ್‌ಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಮತ್ತು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೇರಳವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವು ಒಂದು ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಲಿಗ್ನೋಸೆಲ್ಯುಲೋಸ್ ಫೀಡ್‌ಸ್ಟಾಕ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದು ಜೈವಿಕ ಇಂಧನ (ಬಯೋ ಇಥೆನಾಲ್) ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಗಣನೀಯ ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಒಟ್ಟು ಶಕ್ತಿಯ ಬೇಡಿಕೆಯ ಶೇ. 17ರಷ್ಟು ಪೂರೈಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

6. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ದಹನ, ಅನಿಲೀಕರಣ, ಅಥವಾ ಮೆಥನೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯುತ್ ಮತ್ತು ಶಾಖವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ದಹನ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ದಹಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಇತರ ಜೀವರಾಶಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಹ ದಹನ ಮಾಡಬಹುದು. ಸಂಪೂರ್ಣ ದಹನವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸೂಕ್ತವಾದ ಗಾಳಿ ಇಂಧನ ಅನುಪಾತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ದಹನ ಕೊಠಡಿಯೊಳಗೆ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ಬರುವ ಉಪ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಾದ ಕೆಳಭಾಗದ ಬೂದಿ ಮತ್ತು ಹಾರುಬೂದಿಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳು ಸಿಮೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ರಸ್ತೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಿಶ್ರಣಗಳಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತವೆ.  

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವು ವಾರ್ಷಿಕ 1,570 ಪೆಟಾಜೌಲ್‌ಗಳ (ಪಿಜೆ) ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹೊಸ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ಸಚಿವಾಲಯ, ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸುಮಾರು 500 ವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಥವಾ ಭಾಗಶಃ ಜೈವಿಕ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯಿಂದ ಇಂಧನವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. ಈ ವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರಗಳು ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಒಟ್ಟು ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಶೇ. 11.5ರಷ್ಟು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು 8,700.8 MW ಸ್ಥಾಪಿತ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ತಂತ್ರವನ್ನು ಕೆಲ ಖಾಸಗಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಬಹುತೇಕ ಸಕ್ಕರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಅರೆದು ತ್ಯಾಜ್ಯವಾದ ಕಬ್ಬಿನ ಸಿಪ್ಪೆಯಿಂದ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಖಾನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ವಿದ್ಯುತನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. 

7. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಇತರ ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನಗಳಾದ ಆಲ್ಕೋಹಾಲ್ ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರಗಳಿಗೆ ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುವಾಗಿ, ಅಣಬೆ ಕೃಷಿಗೆ ಮೇವುಗಳಾಗಿ ಅಥವಾ ಬಾಯ್ಲರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅನಿಲೀಕರಣಕ್ಕೆ ಇಂಧನವಾಗಿ ಬಳಸುವುದನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸುಡುವಿಕೆಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇತರ ವಿಧಾನಗಳೆಂದರೆ ಜೈವಿಕ ಲೂಬ್ರಿಕಂಟ್‌ಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ, ನ್ಯಾನೊ ಸಿಲಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆ (ನ್ಯಾನೊ ಸಿಲಿಕಾವನ್ನು ಸೌರ ಕೋಶಗಳು, ನ್ಯಾನೊಮೆಡಿಸಿನ್‌ಗಳು, ಸೌಂದರ್ಯ ವರ್ಧಕಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.) ಮತ್ತು ತಿರುಳು ಮತ್ತು ಕಾಗದದ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಾಂಕ್ರಿಟ್ ಮತ್ತು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಳಸಬಹುದಾದ್ದರಿಂದ ಕಟ್ಟಡದ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆ ಉಳಿಕೆಯನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಸಹ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾದ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.

ಬೆಳೆ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನ ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಿವೆ. ಈ ಕುರಿತು ರೈತರಿಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ನೀಡಲು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಬೆಳೆಗಳ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ರೈತರಿಗೆ ಸರಕಾರದಿಂದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸರಕಾರಗಳು ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಕೃಷಿ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಅಥವಾ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಕೃಷಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ದಹನ ತಡೆಗೆ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ಕಾನೂನುಗಳ ಬದಲು ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಜಾಗೃತಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಚಿಂತನೆಗಳು ಮೂಡಿಬರಲಿ.