ಸ್ವಾಭಿಮಾನ, ಘನತೆಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾಭಿಮಾನ ದಿನ

ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 27, 1951ರಂದು ಆಗ ಭಾರತದ ಕಾನೂನು ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ ಡಾ. ಬಿ.ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವರ ರಾಜೀನಾಮೆ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಸಮಾಧಾನಗಳಿಂದಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ತತ್ವಬದ್ಧ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯದಿಂದ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಘನತೆ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ತರುವ ಸುಧಾರಿತ ಹಿಂದೂ ಸಂಹಿತೆ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದದ್ದು ತಕ್ಷಣದ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಹುದ್ದೆಯ ಮಿತಿಗಳಿಗಿಂತ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ತತ್ವವನ್ನು ಉನ್ನತೀಕರಿಸಿದರು. ಸ್ವಾಭಿಮಾನವಿಲ್ಲದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲು ಅಥವಾ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥನೆಂದು ಅವರು ವಾದಿಸಿದರು. ಇಂದು, ಈ ದಿನವನ್ನು ‘ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾಭಿಮಾನ ದಿನ’ ಎಂದು ಸ್ಮರಿಸುವುದು ಅವರ ಧೈರ್ಯಕ್ಕೆ ಗೌರವ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಕರೆಯಾಗಿದೆ.

ದೀರ್ಘ ಚರ್ಚೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಮಸೂದೆಯು ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯೊಳಗೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು. ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳು ಇದು ಹಳೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಕುಟುಂಬ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಅಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಭಯಪಟ್ಟರು. ಅಂತಹ ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಸ್ವತಃ ಅದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಆದರೂ, ಡಾ.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರಿಗೆ, ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಾದ ಆದರ್ಶಗಳಿಗೆ ದ್ರೋಹವೆನಿಸಿತು. ‘‘ಪ್ರಗತಿಪರ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಸರಕಾರವು ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕತೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ’’ ಎಂದು ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜೀನಾಮೆ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ನಿರಾಶೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಡಿಪಾಯದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಭ್ರಾತೃತ್ವದ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ನೇರ ಅವಮಾನ ಎಂದು ಅವರು ಸದನಕ್ಕೆ ನೆನಪಿಸಿದರು.

ಅಸಮಾನತೆ, ತಾರತಮ್ಯ ಮತ್ತು ಬಹಿಷ್ಕಾರದಿಂದ ಇನ್ನೂ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಸಾಮೂಹಿಕ ಘನತೆಯ ಬಗ್ಗೆ-ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂಬ ಭರವಸೆಯ ಬಗ್ಗೆ.

1951ರಲ್ಲಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ರಾಜೀನಾಮೆ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಿಂತ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದ ನೈತಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿತ್ತು. ಶತಮಾನಗಳ ಪದ್ಧತಿಗಳು ನ್ಯಾಯದ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಇದು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸವು ಆ ಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೇವಲ ಸಚಿವರ ನಿರ್ಗಮನ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸದೆ, ಮನೆಯೊಳಗಿನ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸದೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ದೊಡ್ಡ ಸತ್ಯದ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತವು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆಯೇ ಅಥವಾ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ವಿಳಂಬಗೊಳಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಾದು ನೋಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅಂದಿನ ರಾಜೀನಾಮೆಯು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ತೆರೆದಿದೆ ಎಂಬುದು ನಿಸ್ಸಂದೇಹ.