ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್
1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್ ನಡುವಿನ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಇಬ್ಬರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹತ್ತಿರದ ಸಮಕಾಲೀನರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಆರು ತಿಂಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಇಬ್ಬರೂ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು, ಇಬ್ಬರೂ ಬಡವರನ್ನು ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುವ ಉತ್ಕಟ ಬಯಕೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೂ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಲೆನಿನ್ ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ವಿವಾದಿತ ವ್ತಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಗಾಂಧಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ನಾಗರಿಕತೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು. ಸಂಬಂಧಿತ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೆಂದರೆ, ಒಬ್ಬರು ಹಿಂಸೆಯ ಬಲಿಪೀಠವನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಅಹಿಂಸೆಯ ಆಚರಣೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಾನು ‘Lenin and Gandhi’ ಎಂಬ ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಓದಿದೆ. ಇದರ ಲೇಖಕರು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಬರಹಗಾರ ರೆನೆ ಫುಲೋಪ್-ಮಿಲ್ಲರ್. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿತ್ತು; ನಾನು ಓದಿದ್ದು 1927ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನುವಾದ.
1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್ ನಡುವಿನ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಇಬ್ಬರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹತ್ತಿರದ ಸಮಕಾಲೀನರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಆರು ತಿಂಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಇಬ್ಬರೂ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು, ಇಬ್ಬರೂ ಬಡವರನ್ನು ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುವ ಉತ್ಕಟ ಬಯಕೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೂ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಲೆನಿನ್ ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ವಿವಾದಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಗಾಂಧಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ನಾಗರಿಕತೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು. ಸಂಬಂಧಿತ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೆಂದರೆ, ಒಬ್ಬರು ಹಿಂಸೆಯ ಬಲಿಪೀಠವನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಅಹಿಂಸೆಯ ಆಚರಣೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
ನನಗೆ ತಿಳಿದಿರುವಂತೆ, ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್ ಅವರನ್ನು ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೋಲಿಸಿದ್ದು ಮೊದಲು ಬಾಂಬೆಯ ಬಂಡಾಯ ಸಾಹಿತಿ ಶ್ರೀಪಾದ ಅಮೃತ್ ಡಾಂಗೆ. ಎಪ್ರಿಲ್ 1921ರಲ್ಲಿ ಡಾಂಗೆ ‘Gandhi vs Lenin’ ಎಂಬ ನೇರ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅರವತ್ತು ಪುಟಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದದ ಕಿರು ಹೊತ್ತಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರಾಗಿ, ಡಾಂಗೆ ಗಾಂಧಿವಾದಕ್ಕಿಂತ ಲೆನಿನಿಸಂಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಆದರೆ-ಬಹುಶಃ ಅವರು ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ದೇಹದಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಿದ್ದರಿಂದ - ತಮ್ಮ ದೇಶವಾಸಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉಳಿದಿರುವ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವು ಅಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ಗಮನಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿವಾದವು ಮಾನವ ಸ್ವಭಾವದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಒಳ್ಳೆಯತನದಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾದ ಅನಗತ್ಯ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಬೋಲ್ಶೆವಿಸಂ ಮಾನವ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಅತಿಯಾದ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದೆ ಎಂದರು.
ಡಾಂಗೆ ಬರವಣಿಗೆಯ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಹ್ಯಾರಿ ವಾರ್ಡ್ ಎಂಬ ಅಮೆರಿಕನ್ ಮೆಥೋಡಿಸ್ಟ್ ಮಂತ್ರಿ ಎಪ್ರಿಲ್ 1925ರ ‘ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಟುಮಾರೋ’ ಎಂಬ ಜರ್ನಲ್ನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿ ಎಂಬ ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಸರಳತೆಯ ಮೂಲಕ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡರು ಎಂದು ವಾರ್ಡ್ ಗಮನಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ವ್ಯತಿರಿಕ್ತತೆಗಳತ್ತ ತಿರುಗಿದರು. ವಾರ್ಡ್ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಲೆನಿನ್ ಅವರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ಅಧಿಕಾರದ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಬಲದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. ಗಾಂಧಿಯವರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ಪ್ರೀತಿಯ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿದ್ದರೆ, ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಅಹಿಂಸೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. ‘‘ನಾವು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗಾರನ ಬಲವನ್ನು ಅದೇ ರೀತಿಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಲದ ಮೂಲಕ ಜಯಿಸುತ್ತೇವೆ’’ ಎಂದು ಲೆನಿನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಗಾಂಧಿಯವರು ‘‘ನಾವು ಅದನ್ನು ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಬಲದಿಂದ ಜಯಿಸುತ್ತೇವೆ’’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಹ್ಯಾರಿ ವಾರ್ಡ್ ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಆ ಕಾಲದ ಇಬ್ಬರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಎಂದು ನೋಡಿದರು. ಅವರು ಬರೆದಂತೆ, ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸಿದ ವಿಚಾರಗಳು ಮತ್ತು ಆದರ್ಶಗಳ ಸಂಘರ್ಷವು ಮಾನವಕುಲದ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಬದಲಿಸುತ್ತದೆ. ತಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಜನರು ದೊಡ್ಡ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬರಬೇಕು. ಅವರು ಈಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸವಲತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರ ಕಡೆಯಿಂದ ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ಹಂಚಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಅದನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕೇ ಅಥವಾ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಅವರನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೇ?
1927ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್ ಕುರಿತಾದ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವಾಗ, ರೆನೆ ಫುಲೋಪ್-ಮಿಲ್ಲರ್ ಅವರಿಗೆ ಡಾಂಗೆ ಮತ್ತು ವಾರ್ಡ್ ತನಗಿಂತ ಮೊದಲು ಅದೇ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಅವರಂತೆಯೇ, ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್ ಇಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಬಲವಾದ ಶಕ್ತಿಯ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ದೇಶ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದ ಹಾದಿಯನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಇಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಮುನ್ನಡೆದರು. ಹಿಂದೆ ಜೊತೆಗಿದ್ದವರು ತಮ್ಮನ್ನು ತೊರೆದಾಗಲೂ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದರು. ಇಬ್ಬರೂ ಸಮಾಜದ ವಿವಿಧ ವರ್ಗಗಳ ನಡುವೆ, ಲೆನಿನ್ ಅವರ ರಶ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರೈತರು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ನಡುವೆ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿಯವರ ಭಾರತದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರ ನಡುವೆ ರಚನಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟಗಳನ್ನು ತರಲು ಅವಿಶ್ರಾಂತವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು.
ಕೆಲವು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಫುಲೋಪ್-ಮಿಲ್ಲರ್ ಅವರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಅವರ ಹಿಂದಿನವರಂತೆಯೇ ಇತ್ತು. ಆದರೂ, ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿಯವರ ರಾಜಕೀಯ ರೀತಿಯ ನಡುವಿನ ನೈತಿಕ ಅಂತರದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ದ್ವಂದ್ವವಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ದ್ವೇಷವು ಲೆನಿನ್ನ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಬರೆದರು. ರಾಜಕೀಯ ವಿರೋಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸಲು ಅವರನ್ನು ದಮನಿಸುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅವರು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಲ್ಲದ ವರ್ಗ ರಹಿತ ಜಗತ್ತನ್ನು ಬಯಸಿದ ಲೆನಿನ್, ತನ್ನ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕ್ರೂರ ಬಲವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ನೋಡಲಿಲ್ಲ. ಅದು ಅವರ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಆಳವಾದ ದುರಂತವಾಗಿದೆ.
ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಅಹಿಂಸೆಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಳವಾದ ನಂಬಿಕೆಯು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಶತ್ರುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಎಲ್ಲಾ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ಹೋರಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು ಎಂದು ಫುಲೋಪ್-ಮಿಲ್ಲರ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಗಾಂಧಿಯವರ ಕ್ರಾಂತಿಯು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯತನ ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಯ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಗಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಬೋಧಿಸುವ ಮತ್ತು ಅವರ ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯ ನಿಮ್ಮ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿ ಎನ್ನುವ ಅವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.
1926ರಲ್ಲಿ -ಹ್ಯಾರಿ ವಾರ್ಡ್ ಅವರ ಲೇಖನ ಪ್ರಕಟವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ಆದರೆ ರೆನೆ ಫುಲೋಪ್-ಮಿಲ್ಲರ್ ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಮೊದಲು - ಫಿಲಿಪ್ ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಎಂಬ ಯುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಅಥವಾ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಂತೆ ಅವರು ಬರಹಗಾರರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ನಾಜೂಕಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲು ಸಮಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಲೆನಿನ್ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಒಂದೆರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ, ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡಿದರು, ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದರು. ನಂತರ, ಮೇ 1929ರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೀರತ್ ಪಿತೂರಿ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಅವರ ಭಾರತೀಯ ಒಡನಾಡಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು.
Gandhism: An Analysis ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಕದ ಕಾಲ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದರು. ಬಂಧನದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಓದಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಈ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗೆ ಹಿಂದೆ ಕಡಿಮೆ ಜ್ಞಾನವಿತ್ತು. ಅವರ ಓದು ಅವರ ಲೆನಿನಿಸ್ಟ್ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ನೋಡುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನಂತರ ಅವರು ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಸೇವಾಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಮಾತುಕತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಆದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರ ಸ್ವಂತ ಬರಹಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತುಕೊಟ್ಟು, ಅವರು ಆ ಕಾಲದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿ, ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಅವರು ಈಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಗಾಂಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸಲು ಕಲಿಸಲಾದ ಲೆನಿನ್ ಅನ್ನು ವೀರೋಚಿತವಾಗಿ ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ:
ಭಾರತೀಯ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಜನರನ್ನು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದಿನ ಬಿಡುವುದು ಅಪರಾಧ. ವಿದೇಶಿ ಆಕ್ರಮಣದ ಅಪಾಯದಿಂದಾಗಿ ರಶ್ಯನ್ನರು ಅತಿಯಾಗಿ ಆತುರಪಡಬೇಕಾಯಿತು, ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಡತನಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬೇಕಾಯಿತು ಮತ್ತು ತೀವ್ರವಾದ ಬಲವಂತದ ಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮಾಜವಾದವು ಅಂತಹ ಅಸಹಜ ಹೆಜ್ಜೆಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ, ಅರ್ಧ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ವಿದ್ಯಾವಂತ, ಸಂತೋಷ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯುಳ್ಳ ಜನರೊಂದಿಗೆ ವಾಸಯೋಗ್ಯ ದೇಶವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಗಾಂಧಿಯವರ ವಿಧಾನವು ಬಹುಶಃ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅದರ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಅಹಿಂಸೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಯೋಗ, ಮಾನವ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಂದ ದ್ವೇಷವನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಸತ್ಯದ ಆಚರಣೆಯಂತಹ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಯಾರೇ ಆದರೂ ಅದನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಇಷ್ಟಪಡಬಹುದು.
ಇಲ್ಲಿ ಹ್ಯಾರಿ ವಾರ್ಡ್ನ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಲ್ಲದ ಧ್ವನಿಗಳನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ, ಲೆನಿನ್ರ ವಿಧಾನಗಳು ಬಹುಶಃ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರ ವಿಧಾನಗಳು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಾನವೀಯವಾಗಿದ್ದವು ಎಂದು ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಒಬ್ಬ ದೃಢನಿಶ್ಚಯದ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ವಾದಿಯಾಗಿ ಜೈಲು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದವರು, ಗೊಂದಲಮಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. ಲೆನಿನಿಸಂ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿವಾದದ ನಡುವಿನ ಅರ್ಧದಾರಿಯಲ್ಲೇ ನೆಲೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ, ಅವರು ಎಂ.ಎನ್. ರಾಯ್ ಸುತ್ತಲಿನ ವಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರು. 1930ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಲೆನಿನ್ ಅವರ ಮಾಜಿ ಒಡನಾಡಿ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿಯವರ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವಿಮರ್ಶಕರಾಗಿದ್ದ ಇವರು ಹೊಸ ರಾಡಿಕಲ್ ಡೆಮಾಕ್ರಟಿಕ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದು ‘ಇಂಡಿಪೆಂಡೆಂಟ್ ಇಂಡಿಯಾ’ ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅದರ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ರಾಯ್ ಸ್ವತಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಡಿಸೆಂಬರ್ 1941ರಲ್ಲಿ, ಆಗ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಪ್ರಾಟ್, ಎಂ.ಎನ್. ರಾಯ್ ಅವರ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಣೆಗಾಗಿ ಒಂದು ಲೇಖನವನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಬಗ್ಗೆ ಅತಿಯಾದ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಇದೆ ಎಂದು ರಾಯ್ ಲೇಖನವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು. ಲೇಖನದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದರ ವಿಷಯಗಳ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ರಾಯ್ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿವಾದವು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ, ಸಹಕರಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮತ್ತು ಕೋಮುವಾದದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ವಾದಿಸಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಅದು ದೇಶವನ್ನು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿಸಲು (ನಾನು ಸಮಾಜವಾದಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತ ಎಂದು ಹೇಳಲಿಲ್ಲ) ಪ್ರಮುಖ ಶಕ್ತಿಯಾಗಬಹುದು ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಸ್ಪ್ರಾಟ್, ಲೆನಿನ್ ಅವರ ದೋಷವನ್ನು ಸಹ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದ್ದರು, ಅಂದರೆ, ಬೂರ್ಜ್ವಾ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವು ಸಂಪೂರ್ಣ ವಂಚನೆಯಾಗಿದೆ, ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವೌಲ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅಂದರೆ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ, ನಾಗರಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳು, ಚಿಂತನೆಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸದ ಹೊರತು, ಸಮಾಜವಾದವು ಯಾವುದೇ ಲಾಭವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ.
ಫಿಲಿಪ್ ಸ್ಪ್ರಾಟ್ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಎರಡು ಘೋಷಣೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಎಂಭತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಆಡಳಿತಗಳು ಮುತ್ತಿಗೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿವೆ. ಟ್ರಂಪ್ ಅವರ ಅಮೆರಿಕ, ಓರ್ಬನ್ ಅವರ ಹಂಗೇರಿ, ನೆತನ್ಯಾಹು ಅವರ ಇಸ್ರೇಲ್, ಎರ್ದೋಗನ್ ಅವರ ತುರ್ಕಿಯ, (ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆಯಿರದ) ಮೋದಿಯವರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಬಲಪಂಥೀಯ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸ್ವಾಯತ್ತೆಯನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಪಕ್ಷದ ಪರವಾಗಿ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೂ, ಅಂತಹ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಹಿನ್ನಡೆಗೆ ಉತ್ತರವು ರಕ್ತಸಿಕ್ತ, ಲೆನಿನಿಸ್ಟ್ ಶೈಲಿಯ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲ, ಅದು ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿ ಏಕಪಕ್ಷೀಯ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಬದಲಾಗಿ, ನಿಜವಾದ ನ್ಯಾಯಯುತ ಚುನಾವಣೆಗಳು, ಪತ್ರಿಕಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸ್ವತಂತ್ರ ನ್ಯಾಯಾಂಗ, ಸ್ವತಂತ್ರ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಬೂರ್ಜ್ವಾ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಮಾನವಕುಲದ ಅತ್ಯಂತ ವೌಲ್ಯಯುತ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಬದಲಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ಇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಚೈತನ್ಯ ಮತ್ತು ಭರವಸೆಯನ್ನು ನವೀಕರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು.
